Shimmy na motocyklu – co to jest? 7 powodów i najważniejsze rozwiązanie

Efekt shimmy spędza sen z powiek motocyklistom. Niebezpieczny, gwałtowny i niekontrolowany oscylujący ruch kierownicy ma swoje podłoże w stanie technicznych pojazdu, oponach, podłożu i technice jazdy. Sprawdzamy, czy jest shimmy na motocyklu i jak sobie z efektem radzić!

• Jednym z głównych powodów powstawania efektu shimmy jest zły stan techniczny pojazdu, w tym zużyte ogumienie czy łożysko główki ramy.
• Efekt shimmy pojawia się w określonym zakresie prędkości, który będzie różny dla różnego rodzaju motocykli.
• Zła technika jazdy może potęgować występowanie efektu shimmy.

Większość motocyklistów zna określenie „shimmy”, nawet nie mając bezpośrednich doświadczeń z samym efektem shimmy. Oscylujący, wychodzący poza kontrolę ruch kierownicy jest niebezpieczny i często pojawia się przy większych prędkościach. Nietrudno się domyślić, że konsekwencje stracenia kontroli przy większej prędkości mogą być tragiczne. Dobra wiadomość jest taka, że w Stanach Zjednoczonych zaledwie 3% śmiertelnych wypadków motocyklowych wynika z utraty kontroli nad pojazdem. W takim razie, jak to jest, że z jednej strony ma-my potencjalnie bardzo niebezpieczny efekt, z drugiej – w praktyce znacząco nie wpływa on na statystyki wypadków?

Otóż najczęściej motocyklistom udaje się wyprowadzić z efektu shimmy. A żeby sprecyzować: nie motocyklistom a motocyklom.

Wyjaśniamy:

• Czy motocykl poradzi sobie sam?
• Co to jest efekt shimmy?
• Przyczyny shimmy w motocyklu.
• Jak uniknąć shimmy?
• Efekt shimmy – nie taki straszny.

Czy motocykl poradzi sobie sam?

Posiadające dwa koła w linii i łożyskowaną główkę ramy motocykle mają niesamowitą właściwość: same się poziomują, pod warunkiem poruszania się z określoną, minimalną prędkością. Efekt żyroskopowy kół, wału korbowego oraz łożyskowana główka ramy sprawia, że w laboratoryjnych warunkach motocykl mógłby poruszać się bez kierowcy.

Przykład: Żużlowiec albo zawodnik MotoGP spadł z motocykla, a pojazd stabilizuje się i jedzie dalej, zatrzymany dopiero przez barierę lub żwirową pułapkę.

Przykład 2: Gdy pojawia się nadsterowność w samochodzie, kierowca musi skręcić w przeciwnym kierunku, żeby ustabilizować auto. W 99% dobrej jakości szkół motocyklowych dowiemy się, że w przypadku nadsterowności jednośladu należy zamrozić przepustnicę i poczekać, aż pojazd ustabilizuje się samodzielnie.

PAMIĘTAJ Stabilizujące właściwości jednośladów, wynikające z ich budowy, to jedna z głównych przyczyn, dlaczego wystąpienie efektu shimmy za każdym razem nie kończy się wypadkiem.

W tym miejscu warto byłoby zgłębić temat wyprzedzenia, którego wartość ma ogromny wpływ na to, jak stabilny bądź niestabilny jest pojazd. W ogromnym uproszczeniu: nim większe wyprzedzenie, tym motocykl jest stabilniejszy w linii prostej, ale mniej zwrotny (np. cruisery). Nim mniejsze wyprzedzenie, tym motocykl lepiej skręca, ale jest mniej stabilny (np. motocykle sportowe). Z tego powodu w motocyklach sportowych częściej stosuje się amortyzatory skrętu – ich budowa sprzyja powstawaniu efektu shimmy.

Wniosek?

Czytając powyższe, powinien nasunąć się pewien wniosek. Jeśli motocykl ma „zaprogramowane” w swojej konstrukcji właściwości, które sprawiają, że pojazd się stabilizuje, to dwa czynniki mogą właściwości te ograniczać:

1. Zły stan techniczny pojazdu – przykładowo: wymagające wymiany łożyska główki ramy.
2. Niepoprawna technika jazdy – czyli kierowca, który ogranicza możliwości stabilizowania motocykla, zamiast jest wspierać. Chociażby przez obciążanie kierownicy lub agresywną pracę manetką gazu.

Co to jest efekt shimmy?

Jedynym punktem styku motocykla z podłożem jest opona motocyklowa. Opony pracuje w różnych kierunkach, nie tylko wzdłużnie. W większości przypadków boczny lub rotacyjny ruch opony na punkcie styku opony z podłożem jest niewyczuwalny dla motocyklisty. Czasami jednak ruch ten może przerodzić się w ruch oscylacyjny. I to zjawisko nazywamy efektem shimmy.

Sama nazwa shimmy pochodzi z… tańca! Określa sytuację, w której „coś, co powinno poruszać się w linii, przestaje poruszać się w linii”. Zamiast poruszać się po linii prostej, koło wpada w wibracje i porusza się od boku do boku. Efekt ten występuje najczęściej przy określonych prędkościach, które będą różne dla różnych pojazdów.

Rejon prędkości w którym będzie występować efekt shimmy jest różny dla każdego motocykla i może się zmieniać – np. wraz ze zużyciem ogumienia.

Z powyższego wynika, że jeśli pojazd zmieni prędkość, opuszczając rejon, w którym występuje efekt shimmy, niebezpieczeństwo zniknie. I jest to prawda, chociaż żeby w pełni zrozumieć, jak radzić sobie z efektem shimmy, warto poznać jego przyczyny.

CIEKAWOSTKA Efekt shimmy najczęściej kojarzymy z przednim kołem, ale może dotyczyć także tylnego koła. Jednym z powodów wystąpienia efektu shimmy z tyłu mogą być np. wybite łożyska tylnego koła lub wahacza, źle dokręcona tylna oś.

Przyczyny shimmy w motocyklu.

Główne przyczyny powstawania efektu shimmy możemy podzielić na dwie kategorie: zewnętrze i wewnętrzne. Dobra informacja jest taka, że na większość czynników powodujących shimmy motocyklista ma wpływ – chociażby regularnie serwisując swój pojazd wedle zaleceń serwisówki, czy wymieniając ogumienie na markowe.

Shimmy – czynniki zewnętrzne

• Jakość drogi. Dziurawa nawierzchnia o niskiej jakości, lub droga z dużą ilością piasku może potęgować ryzyko wystąpienia efektu shimmy. Samo wjechanie w dziurę na drodze nie powinno spowodować shimmy, ale już w połączeniu np. z przepracowanym łożyskiem ramy czy starymi oponami, jak najbardziej tak. Warto pamiętać, że na shimmy składa się najczęściej połączenie kilku czynników.
• Środowisko. Nagły podmuch silnego, bocznego wiatru może być początkiem efektu shimmy. Tak samo podmuch przeważającego w przeciwnym kierunku pojazdu ciężarowego. Jak wyżej: często sam podmuch nie wystarczy, by wprowadzić motocykl w shimmy.
• Motocyklista. Wiszący na kierownicy, niedostosowujący prędkość do warunków motocyklista wpłynie negatywnie na stabilność jednośladu. Wbrew pozorom delikatny ruch oscylacyjny kierownicy jest wskazany i motocykl nigdy nie porusza się w linii (warto zgłębić temat wyżej wspomnianego wyprzedzenia, o którym nie będziemy pisać w detalu w tym artykule). Motocyklista siłowo blokujący ruch kierownicy ogranicza możliwość samopoziomowania się motocykla, a co za tym idzie – zwiększa ryzyko powstania efektu shimmy.

Motocyklista ewidentnie wjeżdża w nierówność na drodze.

Shimmy – czynniki wewnętrzne

• Opony. Jakość ogumienia jest jednym z czynników powodujących shimmy. Zużyte opony motocyklowe z dużym przebiegiem mogą powodować problemy, ale także niepoprawny montaż nowych opon będzie zwiększał ryzyko wystąpienia efektu shimmy. Na koniec dochodzi także temat utrzymania poprawnego ciśnienia w oponach, o którym motocykliści często zapominają.
• Koła. Tak jak w przypadku opon, koła mogą powodować shimmy. W przypadku kół posiadających szprychy będzie to np. złe wycentrowanie (wbrew pozorom, wraz z dużą popularnością motocykli typu adventure, szprychowe koła nadal są popularne). Zwrócić uwagę trzeba także na łożyska, to czy felgi są proste i czy koła są poprawnie zamocowane.
• Aerodynamika. Zwłaszcza przy wyższych prędkościach pod uwagę należy wziąć także wpływ pędu powietrza na stabilność pojazdu. Prędkość rzędu 200 km/h na BMW R 1200 GS będzie w inny sposób odczuwalna, niż na obudowanym motocyklu sportowym.
• Budowa motocykla. Na koniec, czynnikiem wewnętrznym będzie także budowa pojazdu. Pod dwoma względami: dokładność jego montażu (co dotyczy także nowych motocykli) oraz geometria. W przeszłości nawet małe i lekkie motocykle klasy 125 pochodzenia chińskiego czy indyjskiego miały tendencje do shimmy. Drugi aspekt, czyli geometria może być przedstawiona na słynącej z niestabilności, pierwszej generacji Yamahy VMAX – duży, mocny silnik, wysokie prędkości i nieradzące sobie z mocą podwozie i zawieszenie.

Jak uniknąć shimmy?

Czytając powyższe, można wyciągnąć proste wnioski, jak przeciwdziałać shimmy. Najważniejsze będzie do minimum ograniczenie czynników, na które wpływ ma kierowca i właściciel pojazdu. Mówiąc inaczej: nie mamy wpływu na to, czy na drodze jest dziura, ale mamy wpływ na to, czy nasze zawieszenie jest przeserwisowane i sobie z nią poradzi.

1. Przede wszystkim – zadbaj o motocykl!

Najważniejszym sposobem na przeciwdziałanie efektowi shimmy jest przeserwisowany, zadbany motocykl. Dotyczy to wszystkich elementów: od naciągu łańcucha, przez opony i ciśnienie w nich, po serwis zawieszenia.

2. Wybierz się na szkolenie motocyklowe

Drugim punktem będzie inwestycja w swoje umiejętności. Motocyklista jest najbardziej destabilizującym elementem jazdy na motocyklu. Podniesienie umiejętności pozwoli płynnie pracować przepustnicą, umiejętnie hamować, czy poprawnie siedzieć na motocyklu.

3. Zainwestuj w amortyzator skrętu

Trzecim, najmniej ważnym punktem, będzie inwestycja w amortyzator skrętu. Dlaczego najmniej ważnym? Amortyzator skrętu jest w stanie ograniczyć efekt shimmy i sprawdzi się w motocyklach sportowych, ale nie jest to rozwiązanie wszystkich problemów. W serwisie YouTube najbardziej spektakularne wypadki w wyniku wystąpienia efektu shimmy dotyczą najczęściej motocykli sportowych – czyli tych, które w standardzie bardzo często posiadają amortyzator skrętu.

Efekt shimmy – nie taki straszny

Nie można bagatelizować efektu shimmy, ale też nie trzeba panikować. Dobre przygotowanie, motocykla i kierowcy, pozwala maksymalnie ograniczyć jego występowanie. Pod każdym względem, warto inwestować w utrzymywanie motocykla w najlepszym stanie.

Części zamienne, w tym olej do motocykla, opony, chemię motoryzacyjną i wiele innych, można znaleźć w bogato wyposażonym sklepie online Inter Motors.